نگاهی دوباره به طرح «تدوین فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی» (نقد مقاله)

نوشتۀ حاضر با هدف نقد و تحلیل مقالۀ «دربارۀ فرهنگ ریشه‌شناختی زبان فارسی و ضرورت تدوین آن» تألیف بهمن سرکاراتی که در سیزدهمین شمارۀ نامۀ فرهنگستان چاپ شده، به نگارش درآمده است. نگارنده با تأکید بر اینکه عنوان اصلی مقاله با موضوع و محور اصلی آن هم‌خوانی کامل ندارد، دربارۀ عدم‌ شفاهیت تعاریف بیان‌‌شده از واژه‌ها و اصطلاحات اصلی به‌کاررفته در متن، یعنی «فرهنگ»، «ریشه‌شناسی»، «زبان» و «زبان فارسی» بحث کرده و ذیل عناوینی مستقل بدان‌ها پرداخته است. به نظر نگارنده، در مقالۀ مورد بحث تعریف فرهنگ بسیار مبهم و پیچیده است. درمورد «ریشه‌شناسی» نیز تاریخچه‌ای از اولین عناصر شکل‌گیری این روند تاریخی در مقدمۀ مقاله آمده؛ اما مؤلف در پرداختن به اصول تدوین فرهنگ ریشه‌شناختی از ذکر برخی اصول اساسی چشم‌پوشی کرده است. در حوزۀ زبان نیز نگارنده با اشاره به اینکه ورود یک واژۀ دخیل، آن‌هم از یک زبان غیرخویشاوند به مجموعۀ واژگان و بلکه منظومۀ یک زبان جز اطلاق لفظ بر معنی، جایگاه دیگری ندارد، یادآور می‌شود که در این مقاله در تفریق واژه‌های دخیل در زبان فارسی و تقسیم آن‌ها به دو گروه «واژه‌های دخیل منسوخ» و «واژه‌های دخیل رایج»، نه ادبیات کلاسیک، بلکه «زبان و گفتار رایج و امروزی» معیار قرار گرفته است؛ حال‌ آنکه ریشه‌شناسی واژه‌های دخیل آن هم از زبان‌های غیرخویشاوند نتیجه‌ای دربر ندارد و اگر قرار است کاری در این زمینه صورت گیرد، بهتر است در قالب مجموعه‌ای جداگانه باعنوان «فرهنگ ریشه‌شناختی واژه‌های دخیل در زبان فارسی» باشد. همچنین، مؤلف این مقاله علاقۀ وافری به گنجاندن اسامی خاص در فرهنگ مورد بحث دارد که چنین طرحی در قالب این فرهنگ نمی‌گنجد.